Tribologija
ID: 0517
nosilac predmeta: Vencl A. Aleksandar
nivo studija: osnovne akademske studije
ESPB: 6
oblik završnog ispita: usmeni
katedra: tehnologija materijala
cilj
Cilj predmeta je da student:
• sagleda značaj i problematiku trenja, habanja i podmazivanja (ključne reči u tribologiji), u oblasti konstruisanja i održavanja mašinskih elemenata i sistema,
• ovlada fundamentalnim znanjima iz navedenih oblasti tribologije kako bi meritorno odlučivao o izboru materijala i maziva za tribokomponente konstrukcije i
• rešava probleme vezane za prevenciju habanja i kompetentno odlučuje o tehnikama poboljšanja triboloških karakteristika materijala, kao i tehnologija podmazivanja.
ishod
Na osnovu savladanog znanja student je osposobljen da:
• multidisplinarnim prilazom rešava složene tribološke probleme u cilju obezbeđenja visoke pouzdanosti mašina i opreme,
• kritički analizira rešenje konstrukcije sa gledišta trenja i habanja ocenjujući moguće efekte na pouzdanost rada,
• koristi metode za rešavanje problema podmazivanja mašinskih elemenata i sistema uključujući i izbor maziva kao elementa konstrukcije i
• predlaže rešenja za smanjenje disipacije energije i materijala u mašinama.
sadržaj teorijske nastave
• Tribologija kao nauka i tehnička disciplina i tehnoekonomski značaj tribologije.
• Svojstva površina i priroda dodira dva tela.
• Trenje. Osnovni uzroci i zakonitosti. Trenje metala i nemetala.
• Habanje. Mehanizmi i vrste habanja. Metode proračuna. Prevencija habanja.
• Svojstva materijala za tribološke komponente. Tehnologije poboljšanja triboloških karakteristika materijala.
• Maziva – uloga, vrste, podela i osnovna svojstva. Reologija maziva.
• Vidovi i vrste podmazivanja. Hidrostatičko, hidrodinamičko, elastohidrodinamičko i granično podmazivanje.
• Sistemi podmazivanja (zadaci i uloga, postupci i podela i elementi i uređaji sistema) i izbor maziva.
• Organizovanje službe podmazivanja i ekologija maziva.
sadržaj praktične nastave
• Prikaz triboloških gubitaka u industriji i kod transportnih sredstava. Rezultati studija na tribološkim uštedama.
• Karakterizacija triboloških površina. Metode i uređaji za merenje hrapavosti površina i standardi. Uticaj tehnologije obrade na hrapavost površina. Svojstva površinskih slojeva.
• Prikazi pohabanih površina i otkaza mašinskih delova, kao i produkata habanja.
• Prikaz materijala za tribološke komponente i tehnologija poboljšanja triboloških karakteristika materijala.
• Laboratorijska vežba: „Eksperimentalne metode za ocenu trenja i habanja“. Određivanje trenja i habanja za različite materijale i uslove ispitivanja.
• Klasifikacije i specifikacije maziva. Metode ispitivanja maziva.
• Uputstvo za rešavanje zadataka iz oblasti podmazivanja i proračuna triboloških elemenata. Formule i primeri.
• Laboratorijska vežba iz određivanja osnovnih svojstava maziva i reologije maziva. Određivanje temperatura paljenja i stinjavanja, neutralizacionog i totalnog baznog broja, penjenja, oksidacione stabilnosti, sadržaja pepela, vode i mehaničkih nečistoća, viskoznosti i indeksa viskoznosti.
• Izrada zadataka iz oblasti maziva i podmazivanja.
resursi
1) --, Pisani izvodi (handouts) za svako predavanje.
2) A. Rac, Osnovi tribologije, Mašinski fakultet, Beograd, 1991)
3) A. Rac, Maziva i podmazivanje mašina, Mašinski fakultet, Beograd, 2007)
4) A. Rac, A. Vencl, Metalni materijali kliznih ležaja, Mašinski fakultet, Beograd, 2004)
5) Tribometar tipa epruveta po disku, tribometar tipa blok na prstenu, Forbol – uređaj sa četiri kugle.
6) Razni uređaji za određivanje osnovnih karakteristika tečnih i polutečnih maziva. Viskozimetar za tečna maziva i viskozimetar za tehničke masti.
fond časova
ukupan fond časova: 75
aktivna nastava (teorijska)
novo gradivo: 20
razrada i primeri (rekapitulacija): 10
aktivna nastava (praktična)
auditorne vežbe: 0
laboratorijske vežbe: 17
računski zadaci: 2
seminarski rad: 0
projekat: 0
konsultacije: 11
diskusija/radionica: 0
studijski istraživački rad: 0
provera znanja
pregled i ocena računskih zadataka: 0
pregled i ocena laboratorijskih izveštaja: 2
pregled i ocena seminarskih radova: 0
pregled i ocena projekta: 0
kolokvijum sa ocenjivanjem: 4
test sa ocenjivanjem: 4
završni ispit: 5
provera znanja (ukupno 100 poena)
aktivnost u toku predavanja: 5
test/kolokvijum: 55
laboratorijska vežbanja: 10
računski zadaci: 0
seminarski rad: 0
projekat: 0
završni ispit: 30
uslov za izlazak na ispit (potreban broj poena): 35
literatura
1) B. Ivković, A. Rac, Tribologija, Jugoslovensko društvo za tribologiju, Kragujevac, 1995)
2) J. Halling, Principles of Tribology, The MacMillan Press Ltd., London, 1975)
3) D.F. Moore, Principles and Applications of Tribology, Pergamon Press, Oxford, 1975)
4) B. Bhushan, Principles and Applications of Tribology, John Wiley &
Sons, New York, 1999)
5) A.R. Lansdown, Lubrication – A Practical Guide to Lubricant Selection, Pergamon Press, Oxford, 1982)
Preuzeto sa www.mas.bg.ac.rs
